De kadans van de getouwen – Heren en knechten in de Nederlandse textiel –

“‘De schouwen begonnen te roken en de cadans der getouwen begon hoorbaar bij elken fabrieksingang, in alle tuinen van de stad.’ Zo beschrijft de Tilburger Uri Nooteboom zijn jeugdherinneringen aan het begin van deze eeuw, een tijd waarin het ritme van het dagelijks leven wordt bepaald door de broodheer, de textielindustrie. Wanneer de onverwoestbaar lijkende textielimperia ineenstorten, nadert dit tijdperk zijn einde. Honderden fabrieksgebouwen en -schoorstenen gaan tegen de vlakte en wat dan nog rest, vindt men hoofdzakelijk in archieven en musea. Want herinneringen vervagen.

Dit zelfde lot treft eerder de lakenindustrie en de huisnijverheid der linnenwevers. De naderhand in Brabant en Twente geweven ‘katoentjes maken plaats voor moderne weefsels en vervolgens verplaatst de textiel het toneel van haar werkzaamheden grotendeels naar vergelegen ontwikkelingsgebieden.

De herinnering aan een wereld van heren en knechten sterft uit. Een wereld van horde menselijke verhoudingen waarin het loon van zware arbeid wordt afgeroomd door de textielbaronnen, die daarmee een wankele werkgelegenheid voor de massa en een stevige basis voor hun eigen bezitsvorming scheppen.

In De kadans van de getouwen schetst de Twentse journalist Adriaan Buter een beeld van het leven rond laken en lijnwaad. De auteur gaat ver terug in de historie van de Nederlandse textielindustrie: hongeren in de Leidse lakennijverheid, sloven in het Gooi, kruikezeiken in Tilburg en het opvlammend verzet in Twente. Het is een boek over heren en hun knechten, die zich bewust werden geen slaven, maar mensen te zijn.”