De pionier – Biografie van Tirto Adhisoerjo –

“De studie van Pramoedya Ananta Toer is een biografie van een belangrijke, maar weinig bekende figuur uit het begintijdperk van de Indonesische nationale beweging: de journalist Raden Mas Tirto Adhisoerjo. In de meeste geschiedenisboeken over de nationalistische beweging in Nederlands-Indië in het begin van deze eeuw – zo ook in de Amsterdamse dissertatie van Korver over de Sarekat Islam – wordt zijn naam alleen terloops vermeld als oprichter van een Islamistische handelsvereniging in Batavia of Buitenzorg, die min of meer als een voorloper kan worden beschouwd van de in 1912 opgerichte Sarekat Islam.

De biografie door Pramoedya Ananta Toer heeft in sterke mate het karakter van een goed gedocumenteerde poging tot rehabilitatie van Tirto Adhisoerjo; tevens maakt hij aannemelijk hoe het komt dat deze in de geschiedschrijving over de opkomst van het Indonesisch nationalisme in feite een ‘non-person’ is geworden, en ook onder de voortzetters van het Indonesisch nationalistisch streven een vrijwel vergeten figuur. De houding van de Nederlands-Indische regeerders – en misschien ook van vele traditionele Indonesische gezagsdragers – tegenover recalcitrante en onafhankelijke geesten onder de gekoloniseerden heeft hier alles mee te maken. Dr. W.F. Wertheim”