Rook over Rusland

“Door een grenzeloze nieuwsgierigheid gedreven reisde Ethel Portnoy naar Rusland, het land dat haar familie heeft voortgebracht en vervolgens bijna heeft uitgeroeid. Rusland is geen Terra Incognita voor de Nederlands-Amerikaanse schrijfster: bepaalde woorden, bepaalde gezichten doen herinneringen aan vroeger herleven. Aarzelend, door lange jaren van koude-oorlogspropaganda, betrad Ethel Portnoy in 1987 het land waarnaar verschillende familieleden, die al in Amerika waren ingeburgerd, uit idealisme waren teruggekeerd om ‘het socialisme op te bouwen’.

In ‘Rook over Rusland’ vertelt zij over hun lot tijdens de zuiveringen van Stalin en beschrijft zij minutieus haar indrukken van het land Inforia. Geen detail is te klein, zoals de schaamhaar aan een stuk zeep in een hotel aan de Gorkistraat, en geen emotie te groot, zoals de confrontatie met Tolstojs notities voor ‘Oorlog en Vrede’ op zijn landgoed Jasnaja Poljana, om in deze vertelling te worden opgenomen. Door alles heen loopt het leidmotief van het roken: wat het voor de schrijfster betekent, hoe zij tijdens de vele ontmoetingen, met Russen die onder druk staan om één van hun favoriete slechte gewoontes op te geven, ontdekt dat het een symbool is geworden van hun persoonlijke opstandigheid.”