Wat verdwenen is – Verhalen uit Blora –

Wat verdwenen is, voor het eerst verschenen in 1952, geldt als het onbetwiste meesterwerk van Pramoedya Ananta Toer.
Ook in dit boek kiest de auteur partij voor de kleine man. Niet zonder bitterheid beschrijft hij de domheid en bekrompenheid waaronder de inwoners van ‘onze kleine stad Blora’ te lijden hebben. Schrijnend zijn de wantoestanden in dit Middenjavaanse stadje, waar een landarbeider anderhalve cent per dag verdient, waar de armoede mensen ertoe brengt anderen voor een paar gulden de hersenen in te slaan, waar vrouwen zich langs de weg prostitueren en ouders, om het geld, hun achtjarige dochtertje uithuwelijken.
Toer beschrijft de in zijn verhalen optredende personen met een grote persoonlijke betrokkenheid. Het is zijn eigen moeder, voor wie de hopeloze liefde van het kind beschreven wordt; het is zijn eigen vader, die als gefrustreerd nationalistisch schoolhoofd tot gokken vervalt.
Het merendeel van de verhalen in Wat verdwenen is speelt zich af in de koloniale tijd, maar ook de roerige naoorlogse periode komt aan bod. Rudy Kousbroek beschouwde het verhaal Wie zich erbij neerlegt, dat zich in deze stormachtige tijd afspeet als ‘een van de meest ontroerende en meeslepende pleidooien tegen fanatisme en onverdraagzaamheid’ die hij kende.”

In elf korte maar indringende verhalen is de belangrijkste Indonesische schrijver aan het woord over zijn geboortedorp, het Javaanse Blora. De verhalen spelen deels in het koloniale tijdperk, deels in de roerige periode erna, waarbij Toer alle nadruk legt op de ervaringswereld van de gewone man. Dit levert passages op die even onthullend als ontroerend zijn, met af en toe een bittere ondertoon. …”